Historia
Krzysztof Chowański
CERKIEW UNICKA
Trzysta lat służyła ta cerkiew przy młynie
Na dworskiej parceli w królewskim Knyszynie.
Były też w Chrabołach oraz Boguszewie,
Małe, słomą kryte wykonane w drzewie.
Postawiona dawno, za króla Zygmunta.
On pod jej budowę ofiarował grunta.
Jest przywilej jeszcze dla Spasa świętego
Na dwie włóki ziemi, z wieku szesnastego.
Wokół cerkwi cmentarz ustytuowany,
Parkan od ulicy z dyli wykonany.
Niewielu mieszkańców przypomnieć już zdoła,
Dawniej teren dworu, dziś w tym miejscu szkoła.
Lecz Mikołaj Pierwszy obie cerkwie złączył
I do prawosławia unitów przyłączył.
Knyszyńską świątynię szybko rozebrano
Rolę parafialnej boguszewskiej dano
Cmentarz, z braku troski, bardzo zaniedbany,
Po dwudziestu latach został zaorany.
Historie wydarzeń i miejsc przemijają
Czasem tylko kości o pamięć wołają.
Czy czas dzień dzisiejszy z pamięci wymaże,
A po nas zostaną umarłe cmentarze?
Knyszyn, 2004-06-06
W 1551 na miejscu dzisiejszej szkoły, specjalnie dla swoich dworzan, z których część wyznawała prawosławie Zygmunt August zbudował cerkiew.
Cerkiew św. Spasa stała na obszarze należącym do dworu, niedaleko radziwiłłowskich zabudowań folwarcznych. Pierwsza wzmianka o cerkwi Przemienienia Pańskiego (Spasa) odnosiła się do 1551 r. Wówczas to, król Zygmunt August nadał cerkwi knyszyńskiej dwie włóki ziemi. W 1574 r. istniała również cerkiew w Chrabołach i Boguszewie. Z "Księgi wizyty dziekańskiej dekanatu podlaskiego" z roku 1773 wynika, że znajdowała się ona przy ulicy Białostockiej. Podany tam jest także opis świątyni i je wyposażenia. Była drewniana i kryta słomą. Cmentarz położony wokół cerkwi był ogrodzony od ulicy.
Dekretem carskim z 1839r. cerkiew została zlikwidowana. W 1846r. już po przyłączeniu unitów do cerkwi prawosławnej, ze względu na bardzo zły stan oraz bardzo małą liczbę wiernych została zamknięta. Rolę parafialnej świątyni pełniła odtąd cerkiew boguszewska. W kilka lat później cerkiew knyszyńska została rozebrana. Część materiałów z rozbiórki wykorzystano przy budowie cerkwi prawosławnej na rynku miasta. Cmentarz zaś ulegał zaniedbaniu i w 1860r. został zaorany.
W latach 1923-1925 na placu po byłej cerkwi przy ulicy Białostockiej wybudowano szkołę. W trakcie prac budowlanych w poszczególnych etapach jej rozbudowy znajdowano kości ludzkie będące pozostałością po knyszyńskich unitach.
Opracowałem na podstawie:
H. Stasiewicz: Parafia Rzymskokatolicka w Knyszynie.
o. Grzegorz Sosna: Zapomniane dziedzictwo.