Artykuł
Historia |
Pierwsze ślady osadnictwa na ziemi Knyszyńskiej pochodzą sprzed 10000 lat, z okresu holocenu. Największy rozwój osadnictwa w czasach prehistorycznych nastąpił około 3000 lat temu. Świadczy o tym odkryta w ostatnich latach kopalnia krzemienia w okolicach Nowin Kasjerskich.
W okresie średniowiecza było tu pogranicze wpływów osadnictwa mazowieckiego, litewskiego i ruskiego. W XIII - XIV wieku w wyniku najazdów Jaćwingów, Mazowszan, Krzyżaków, Litwinów i Rusinów osadnictwo to zostało niemal doszczętnie zniszczone. Sytuację osadniczą na tym terenie przedstawia najstarszy dokument z 1358 r., akt księcia Kiejstuta, zatwierdzający rozgraniczenie między Litwą a Mazowszem wzdłuż rzeki Brzozówki i Czarnej. Po Unii Krewskiej w 1358 r. tereny te weszły w całości pod panowanie litewskie, a po Unii Lubelskiej w 1569 r. wróciły do Korony.
Ponowny rozwój osadnictwa nastąpił na przełomie XV-XVI w. Ok. 1500 r. teren ten został nadany przez króla Kazimierza Jagiellończyka kniaziowi Michałowi Glińskiemu. W 1509 r. Zygmunt Stary przekazał te ziemie Mikołajowi Radziwiłłowi. W 1520 r. Mikołaj Radziwiłł funduje w Knyszynie pierwszy kościół. W 1528 r. Mikołaj Radziwiłł zapisał majętność Knyszyn Zygmuntowi Augustowi. Z tych ziem utworzone zostało starostwo i leśnictwo knyszyńskie. Jedynym ośrodkiem miejskim na tych terenach był Knyszyn, założony przez królową Bonę na północ od wcześniej istniejącego dworu w Wodziłówce. Na początku XVI w. założono dwór w Knyszynie, który znajdował się przy obecnej ulicy Białostockiej, po lewej stronie. Dwór ten stał się później dworem królewskim i siedzibą króla Zygmunta Augusta. Legenda o istnieniu zamku królewskiego na górze Królowej Bony nie znalazła potwierdzenia w prowadzonych tam badaniach archeologicznych.
Pomnik króla Zygmunta Augusta na knyszyńskim Rynku.
W 1568 r. Knyszyn otrzymał prawa miejskie od króla Zygmunta Augusta. "Czasy Zygmuntowskie" były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w naszym mieście, łącznie około 500 dni, w latach 1533 - 1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572r. Na rynku miejskim stoi pomnik poświęcony jego pamięci.
W 1574 r. król Henryk Walezy nadał starostwo i leśnictwo knyszyńskie Janowi Zamojskiemu, który był Kanclerzem i Hetmanem Wielkim Koronnym.
Starostami knyszyńskimi byli między innymi Marszałek Sejmu Wielkiego, Stanisław Małachowski oraz generał napoleoński, Wincenty Krasiński i jego syn, Wieszcz Narodowy, Zygmunt Krasiński. Krasińscy pobudowali zameczek w położonej nieopodal Knyszyna siedzibie starosty. Miejscowość ta nosi dziś nazwę Knyszyn-Zamek. Zameczek Krasińskich został zniszczony podczas II wojny światowej. Do chwili obecnej zachowały się fundamenty i piwnice na których pobudowano budynek w zmienionej i prostej formie. Znajduje się tam siedziba Hodowli Zarodowej Zwierząt, która jest spadkobiercą królewskiego Starostwa Knyszyńskiego.
Zamek Krasińskich, zdjęcie z początku XX w.
W wyniku III rozbioru Polski Knyszyn wszedł w skład Prus. Zaś po zawarciu traktatu w Tylży (1807 r.), Knyszyn znalazł się w Cesarstwie Rosyjskim. W tym czasie napłynęło do miasta wielu Niemców i Żydów, rozwinął się handel i przemysł włókienniczy po wprowadzeniu granicy celnej na Narwi. Procesom tym towarzyszył jednak ucisk polityczny i rusyfikacja. Dlatego mieszkańcy ziemi knyszyńskiej brali udział we wszystkich powstaniach narodowych manifestując swój patriotyzm.
W czasie I wojny światowej miasto zostało zniszczone w około 25%. Mieszkańcy zajmowali się wówczas głównie rolnictwem, handlem i rzemiosłem. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. Knyszyn znalazł się w województwie białostockim. W latach 1939 - 1941 Knyszyn okupowany był przez wojska sowieckie. Zniszczone zostały wówczas zabudowania folwarczne, zdewastowany ogród dworski i wycięty drzewostan. Niemcy założyli w Knyszynie karny obóz pracy. 2 listopada 1942 r. knyszyńscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince a wielu z nich zostało zabitych tego dnia w Knyszynie. W czasie II wojny światowej mieszkańcy ziemi knyszyńskiej walczyli na wielu frontach.
INTERmedi@